بررسی تأثیر تنش رطوبتی بر رشد و عملکرد گلرنگ بهاره

نوع مقاله : مقاله علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی کارشناسی ارشد اصلاح نباتات، گروه زراعت و اصلاح نباتات، دانشکده کشاورزی، دانشگاه بوعلی سینا، همدان

2 استادیار گروه زراعت و اصلاح نباتات، دانشکده کشاورزی، دانشگاه بوعلی‌سینا، همدان

چکیده

به­­منظور بررسی تأثیر تنش خشکی در مرحله زایشی بر رشد و عملکرد دانه گیاه گلرنگ بهــاره (Cartamus tinctorious L.) ، پژوهشـی به­صورت کرت­های خرد شده در قالب طرح بلوک­های کامل تصادفی در سه تکرار در مزرعه آزمایشی دانشگاه بوعلی­سینا­ در بهار سال 1391 انجام گرفت. تنش آبی به­عنوان عامل اصلی دارای سه سطح، آبیاری معمولی (بدون تنش)، قطع آبیاری از مرحله 50 درصد گل­دهی تا رسیدگی (تنش گل­دهی) و قطع آبیاری از مرحله شروع دانه­بندی تا رسیدگی (تنش دانه­بندی) در کرت­های اصلی و شش رقم گلرنگ شامل PI، محلی ­عجب شیر، Mec11، فرامان، محلی زرقان 6 و سینا به­عنوان عامل فرعی در سطوح آبیاری ذکر شده مورد مقایسه قرار گرفتند. نتایج این بررسی نشان داد که تنش رطوبتی موجب کاهش معنی­دار صفات مورد بـررسی به استثناء تعداد ساقه فرعی، ارتفاع بوته، تعداد طبق در بوته و شاخص برداشت گردید. بیشتـرین تأثیر تنش رطوبتی بر روی صفات­، در تیـمار تنش گل­دهی بود. همچنین تنش خشکی در مرحله گل­دهی و دانه­بندی به­ترتیب موجب کاهش 81/59 و 80/29 درصدی عملکرد دانه در مقایسه با شاهد (بدون تنش) گردید. کاهش عملکرد دانه و عملکرد روغن در مرحله تنش گل­دهی، ناشی از کاهش تعداد دانه در طبق وکاهش وزن هزار دانه و در مرحله دانه­بندی ناشی از کاهش وزن هزار دانه بود. رقم­­های سینا و محلی عجب شیر به­ترتیب دارای بیشترین و کمترین عملکرد دانه و عملکرد روغن در شرایط نرمال، تنش گل­دهی و تنش دانه­بندی بودند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Evaluation of Water Stress Effect on Growth and Yield of Spring Safflower

نویسندگان [English]

  • parvaneh yari 1
  • amir hossein keshtkar 2
  • ali sepehri 2
چکیده [English]

To evaluate the effect of water stress on growth and grain yield of spring safflower (Carthamus tinctorious L.) at reproductive stage, an experiment as a split plot on the frame of randomized complete block design with three replications was performed in Bu-Ali Sina university research field in spring season of 1391. Water stress as the main factor consisted of three irrigation levels such as normal irrigation, no irrigation from %50 flowering stage (flowering stress) and no irrigation from start of the seeding stage (seeding stress) were placed in main plots, and six cultivars of safflower including PI, local Ajabshir, Mec11, Faraman, Zarghan6 and Sina as the second factor were compared in three levels of irrigation treatments. Results indicated that water stress caused a significant reduction in all traits except of number of lateral stem, plant height, number of heads per plant and harvest index. The most effect of water stress on the studied characters was observed at the flowering stage. Water stress at flowering and seeding stages also caused 59/81 and 29/80 percent reduction in seed yield compared to control (non stress). At the flowering stage, reduction of seed yield and oil yield was due to reduction in the number of seeds in head, 1000 seed weight, and at the seeding stage was because of  decrease in 1000 seed weight. Sina and local Ajabshir had maximum and minimum seed yield and oil yield, respectively at the flowering and seeding stages.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Yield components
  • Seeding
  • Growing index
  • Flowering and reproductive stage

مراجع

احمدی، م. ر. و امیدی، ا. ح. 1373. گزارش تحقیقات گلرنگ. موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر کرج.
امیدی، ا. ح. 1388. اثر تنش خشکی در مراحل رشدی مختلف بر عملکرد دانه و برخی ویژگی­های زراعی و فیزیولوژیکی سه رقم گلرنگ بهاره. مجله به­زراعی نهال بذر. 2-31،25-15.
امیدی تبریزی، ا. ح.، احمدی، م.، شهسواری، م. وکریمی، س. 1376. بررسی پایداری عملکرد دانه و روغن در چند رقم و لاین گلرنگ زمستانه. نهال و بذر، 16 (2)، 130-145.
باغخانی، ف.، و فرحبخش، ح. 1387. اثرات تنش خشکی بر عملکرد و برخی صفات فیزیولوژیکی سه رقم گلرنگ بهاره. پژوهش کشاورزی ( آب، خاک و گیاه در کشاورزی). جلد 8، 2، 45-57.
برزگر، ا. ب.1387. بررسی عملکرد، اجزای عملکرد و الگوی توزیع آن در گلرنگ. پایان نامه کارشناسی ارشد زراعت. دانشکده کشاورزی. دانشگاه آزاد اسلامی واحد خوزستان (اصفهان)، صفحه 170.
سپهری، ع.، مدرس ثانوی، س. ع. م.، قره­ریاضی، ب.، و یمینی، ع.1381. تاٌثیر تنش آب و مقادیر مختلف نیتروژن بر مراحل رشد و نمو و عملکرد و اجزاء عملکرد ذرت. مجله علوم رزاعی ایران. 4 (3)، 184-200.
سیروس مهر، ع.، شکیبا، م.، آلیاری، ه.، تورچی، م.، و دباغ محمدی نسب، ع. 1387.  اثر تنش کمبود آب و تراکم بوته بر عملکرد و برخی صفات مورفولوژیک ارقام گلرنگ پاییزه  مجله پژوهش و سازندگی در زراعت و باغبانی، 8، 78-87.
شالچی، م.1387. تأثیر تنش کمبود آب در مراحل رشد رویشی و زایشی بر فنولوژی جنبه­های مورفوفیزیوژیک عملکرد و اجزای عملکرد گلرنگ بهاره، پایان نامه کارشناسی ارشد اصلاح نباتات، دانشگاه بوعلی سینا. صفحه ۱۵۶.
شالچی، م، سپهری، ع و احمدوند، گ. 1386. ویژگی­های رشد، عملکرد دانه، اجزای عملکرد و میزان روغن سه رقم گلرنگ تحت تنش خشکی در همدان. پژوهش کشاورزی (آب خاک و گیاه در کشاورزی)، 7 (4)، 71- 85 .
شهسواری، ل. 1380. گزارش نهایی انتخاب لینه خالص در توده گلرنگ محلی استان اصفهان به شماره طرح 78281-12-100. بخش تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر اصفهان.
فراست، م.، ساجدی، ن.، و میرزاخانی، م. 1387. واکنش صفات گیاهی چهار ژنوتیپ گلرنگ در شرایط تنش کمبود آب، یافته­های نوین کشاورزی، 3 (1)، 67- 88.
فرخی­نیا، م.، رشدی، م.، پاسبان اسلام، ب.، و ساسان دوست، ر. 1390. بررسی برخی از ویژگی­های فیزیولوژیک و عملکرد گلرنگ  بهاره تحت تنش کمبود آب، مجله علوم گیاهان زراعی ایران،42 (3)، 553-545.
کوچکی، ع.، و نصیری محلاتی، م. 1382. رابطه آب و خاک در گیاهان زراعی (ترجمه). انتشارات جهاد دانشگاهی مشهد، صفحه 356.
 کوچکی، ع.، و سرمد­نیا، غ، ح. 1369. فیزیولوژی گیاهان زراعی. چاپ دوم. انتشارات جهاد دانشگاهی مشهد. صفحه ۴۶۷.
محمودیه چمپیری، ر. 1382.  سهم فتوسنتز گل آذین و برگهای فوقانی چهار رقم گلرنگ در عملکرد دانه و اجزا آن در اصفهان. پایان­نامه کارشناسی ارشد زراعت. دانشکده کشاورزی. دانشگاه صنعتی اصفهان.
مظفری، ک.، عرشی، ی.، و زینالی خانقاه، ح. 1375. بررسی اثر خشکی در برخی از صفات مورفولوژیکی و اجزاء عملکرد دانه آفتابگردان.  مجله نهال و بذر، 12 (3)، 24-33.
نادری درباغشاهی، م. ر.، نور محمدی، ق.، مجیدی، ا.، دویش، ف.، شیرانی راد، ا. ح.، و مدنی، ح. 1384. بررسی اثر تنش خشکی و تراکم بوته بر صفات اکوفیزیولوژیکی سه لاین گلرنگ در کاشت تابستانه در اصفهان. مجله نهال و بذر،20 (3)، 296-281.
نورمند موید، ف. 1383. مقایسه سهم فتوسنتز گل آذین و برگهای مجاور آن در تشکیل و تولید دانه تحت شرایط مختلف رطوبت مزرعه. پایاننامه کارشناسی ارشد. دانشکده کشاورزی. دانشگاه صنعتی اصفهان، صفحه 180.
یزدی­صمدی، ب. 1375. بررسی مقاومت به خشکی در ارقام ایرانی و خارجی گلرنگ. مجله علوم کشاورزی ایران، 6، 2-11.
Aggrawal, P .K. Khanna Chopra, R. and Sinha, S. K. 1984. Changes in leaf water potential in relation to growth and dry matter production. In the Chickpea pp.168-169. C.A.B. International,UK.
Akhtarbeg, H. and Pala, M. 2001. Prospects of safflower (Carthamus tinctorius) production in Dryland Areas of Iran. 5th International Safflower Conference, Montana, USA, 167-173.
Buttery, B. R. 1988. Analysis of the growth of soybean as affected by plant population and fertilizer. Canadian Journal of Plant Science, 49: 675-681.
Elings, A. 2000. Estimation leaf area in tropical maize. Agronomy Journal, 92: 436-444.
Erie, L. J. and French, O. F. 1987. Growth Yield, and yield components of safflower as affected by irrigation regimes. Agronomy Journal, 61: 111-113.
Esendal, E., Istanbulluoglub, A., Arslana, B. and Paşaa, C. 2008. Effect of water stress on growth components of winter safflower (Carthamus tinctorius L.). 7th International Safflower Conference, Wagga Wagga, Australia
Eshghizade, H. R. and Ehsanzadeh, P. 2009. Maize hybrids performance under differing irrigationregimes: 1- chlorophyll fluorescence, growth and grain yield. Iranian Journal of Agricultural Sciences, 40: 144-135.
FAO STAT FAO statistics pivision.  2013/15 September 2013.
Farid, N. and Ehsanzadeh, P. 2006. Yield and yield components of spring sown safflower genotypes and their response to shading on inflorescence and the adjacent green tissue in Isfahan. Journal of Science & Technology of Agriculture & Natural Resources, 10: 189-199.
Hang, I. N. and Evans, D. W.  1985. Deficit sprinkler irrigation of sunflower and sufflower. Agronomy Journal, 77: 588-592.
Hashemi Dezfouli, A. 1994. Growth and yield of safflower as affected by drought stress. Crop Research Hisar, 7: 313-319.
Haydari, H. and Assad, M. T. 1998. Effects of irrigation regimes, nitrogen fertilizer and plant density on seed yield of safflower cultivar Zargan 279 in Arsanjan region. Abstracts of the 5th Iranian Congress of Crop Sciences, Karaj, Iran, 41-45.
Herbert, S. J. and Lithlied, G. V. 1984. Growth response of short season soybean to varaiation in row spacing and density. Field Crop Research, 9: 163-171.
Keatinge, J. D. H. and Cooper, P. J. M. 1984. Physiological and moisture use studies on growth and development of winter sown chickpea. In Saxena, M. C. and Singh, K. B. (eds). Ascochyta blight and winter sowing of chickpeas. World crops: production, utilization, description pp. 141-177.
Leonard, J. E. and French, D. F. 1969. Growth, yield and yield component of safflower as affected by irrigation regimes. Crop Science, 61: 111-113.
Marita, T., and Muldoon, D. 1995 .Effect of irrigation schedules and new spacing on the yield of safflower. Journal of Oilseed Research, 7: 307-308.
Moayedi, A. A. Boyce, A. N. and Barakbah, S. S. 2009. Influence of water deficit during the different growth and developmental stages on the contribution of stored pre-anthesis assimilates to grain in selected durum and bread wheat genotypes. Australian Journal of Basic and Applied Sciences, 3: 4408-4415
Oelke, E. A., Oplinger, E. S. and Teynor, T. M. 2004. Safflower. University of Minnesota, pp. 97-109.
Unger, W. and Paul, W. 1982. Time and frequency of irrigation effects on sunflower  production and water use. Soil Science, 46: 1072-1076.
Sio- Se Mardeh, A., Ahmadi, A., Poustini, K. and Mohammadi, V. 2006. Evaluation of drought resistance indices under various environmental conditions. Field Crop Research, 98: 222-229.
Sinclair, T. R., Bennett, J. M. and Muchow, R. C. 1990 .Relative sensitivity of grain yield and biomass accumulation to drought in field grown maize. Crop Science, 30: 690-693.
Turner, N. C. and Sobrado, M. 1987. Photosynthesis, dry matter accumulation and distribution in the wild sunflower and the cultivated sunflower as influenced by water deficits. Field Crop Abstract, 44: 435- 438.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار