تحلیل رگرسیون و آنالیز مسیر روابط بین عملکرد دانه و مهم‌ترین اجزاء عملکرد کنجد

نوع مقاله : مقاله علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 دانش‌آموخته کارشناسی‌ارشد گروه زراعت و اصلاح نباتات، دانشکده کشاورزی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران

2 استاد گروه زراعت و اصلاح نباتات، دانشکده کشاورزی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران

چکیده

به‌منظور مطالعه همبستگی اجزای عملکرد و عملکرد دانه کنجد و تعیین روابط بین ارتفاع ساقه، تعداد کپسول در بوته، تعداد بذر در کپسول، وزن هزاردانه، عملکرد زیست‌توده و شاخص برداشت و هم‌چنین تعیین مدلی برای تشریح عملکرد دانه، آزمایشی در سال 1392 در قالب طرح بلوک‌ کامل تصادفی با ده تیمار (شامل کودهای مختلف زیستی و شیمیایی) در دانشگاه فردوسی مشهد انجام شد. نتایج نشان داد که هرچند همبستگی مثبت و معنی‌داری بین عملکرد دانه و ارتفاع ساقه وجود داشت اما عمده اثر ارتفاع ساقه بر عملکرد دانه به‌وسیله اثر غیرمستقیم آن از طریق تأثیر بر تعداد کپسول در بوته بود. عملکرد زیست‌توده و عملکرد دانه همبستگی مثبت و معنی‌داری (به‌ترتیب 81/0 و 87/0) با تعداد کپسول در بوته داشت. بیش‌ترین اثر مستقیم صفات با عملکرد دانه به تعداد کپسول در بوته تعلق داشت و کم‌ترین آن اثر مستقیم طول ساقه بر عملکرد دانه بود. تحلیل رگرسیون نشان داد که صفات تعداد کپسول در بوته و عملکرد زیست‌توده مهم‌ترین اجزای عملکرد بودند و ضرایب رگرسیون جزئی آن‌ها به‌ترتیب 7/10 و 134/0 به‌دست آمد. ضرایب رگرسیون جزئی دو صفت اخیر نشان‌دهنده اولویت عملکرد زیست‌توده در مقایسه با تعداد کپسول در بوته بود. معادله عملکرد که تابعی از تعداد کپسول در بوته و عملکرد زیست‌توده بود نیز با ضریب‌ تبیین 96/0 بخش اعظمی از عملکرد دانه را توجیه می‌کرد. بنابراین عملکرد زیست‌توده و تعداد کپسول در بوته مهم‌ترین صفاتی بودند که می‌توانند موردتوجه محققین قرار گیرند. هم‌چنین می‌توان معادله عملکرد را پس از واسنجی، جهت تخمین محصول کنجد مورداستفاده قرار داد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Regression and Path Analysis of the Relationship Between Seed Yield and the Most Important Yield Components of Sesame

نویسندگان [English]

  • Mohamad Javad Mostafavi 1
  • Mahdi Nassiri Mahallati 2
  • Ali Reza Koocheki 2
1 MSc Graduated, Department of Agronomy and Plant Breeding, Faculty of Agriculture, Ferdowsi University of Mashhad, Mashhad, Iran
2 Professor, Department of Agronomy and Plant Breeding, Faculty of Agriculture, Ferdowsi University of Mashhad, Mashhad, Iran
چکیده [English]

In order to study the correlation between yield component and seed yield of sesame and to determine the relationships between shoot length, capsules per plant, seeds per capsule, 1000-seed weight, biological yield and harvest index, in 2013 an experiment was conducted based on RCBD design with ten treatments (including different biological and chemical fertilizers) in experimental field of Ferdowsi university of Mashhad. Results showed that there was a positive and significant correlation between seed yield and plant height, but much of the efficacy of plant height on seed yield was by influencing capsules per plant. Biological and seed yield had a positive and significant correlation (0.81 and 0.87, respectively) with capsules per plant. The highest direct effect of components on seed yield was belonged to “capsules per plant” and the least belonged to “plant height”. Analysis of regression showed that capsules per plant and biological yield had the most effect on seed yield and their partial regression coefficient was 10.7 and 0.134, respectively. The partial regression coefficient for standardized data of these two traits showed the priority of biological yield in comparison with capsules per plant. Yield function that is a function of capsules per plant and biological yield, with the coefficient of determination of 0.96 justified a large part of seed yield. So biological yield and capsules per plant were the most important traits of sesame that can be considered by researchers. Also, after calibration of yield function, it can be used for estimating the production of sesame.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Path analysis
  • Correlation
  • Capsules
  • Plant height

مراجع

اسدالهی، ع. ر.، بهرامی، ا.، تناور، م. و عسکری گلستانی، ع. ر. ۱۳۹۲. تجزیه و تحلیل همبستگی و علیت عملکرد دانه و صفات وابسته به آن در هیبریدهای ذرت. مجموعه مقالات اولین همایش ملی توسعه پایدار کشاورزی با کاربرد الگوی زراعی، همدان، 24 بهمن، صفحات 5-1.
آشفته بیرگی، م.، خاوری خراسانی، س.، مصطفوی، خ.، گلباشی، م. و علیزاده، ع. 1390. بررسی عملکرد دانه و صفات وابسته در هیبریدهای جدید ذرت (Zea mays L.) با استفاده از روش‌های چند متغیره آماری. زراعت و اصلاح نباتات، 7 (1): 116-97.
آشفته بیرگی، م.، سیاه‌سر، ب.، خاوری، س.، گلباشی، م.، مهدی‌نژاد، ن. و علیزاده، ع. 1389. بررسی اثرات متقابل ژنوتیپ در محیط بر خصوصیات مورفولوژیکی، عملکرد و اجزای عملکرد ارقام جدید ذرت دانه‌ای (Zea mays L.). مجله بوم‌شناسی کشاورزی، 2 (1): 136-145.
بهشتی، ع.، سلطانیان، ب. و صدرآبادی حقیقی، ر. 1389. بررسی اثر تراکم و نسبت‌های مختلف کشت بر عملکرد دانه و بیوماس در کشت مخلوط سورگوم دانه‌ای و لوبیاچیتی. پژوهش‌های زراعی ایران، 1 (8): 176-167.
پزشکپور، پ.، اردکانی، م. ر.، پاک‌نژاد، ف. و وزان، س. 1395. مطالعه همبستگی صفات، تجزیه علیت و روابط رگرسیونی بین برخی صفات نخود پائیزه در سطوح مختلف کودهای زیستی. مجموعه مقالات ششمین همایش ملی حبوبات ایران، خرم‌آباد، 15 اردیبهشت، صفحات 9-1.
جعفری، م.، دین‌پژوه، ی. و اسدی، ا. 1394. آشنایی با رگرسیون خطی چندگانه و استفاده از آن در شبیه‌سازی مقادیر تبخیر روزانه تشت. آب و توسعه پایدار، 2: 67-76.
جهان، م. و نصیری محلاتی، م. 1391. حاصلخیزی خاک و کودهای بیولوژیک (رهیافتی اگرواکولوژیک). انتشارات دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد. 252 صفحه.
خواجه‌پور، م. ر. 1389. گیاهان صنعتی. انتشارات جهاد دانشگاهی اصفهان، اصفهان. 582 صفحه.
راهنمایی تک، ع.، واعظی، ش.، مظفری، ج. و شاه نجات بوشهری، ع. ا. 1386. تجزیه و تحلیل همبستگی و علیت عملکرد دانه و صفات وابسته به آن در لوبیا قرمز. پژوهش و سازندگی در زراعت و باغبانی، 76: 88-80.
زینالی، ح.، میرلوحی، ا. ف. و صفایی، ل. 1385. ارزیابی رابطه بین عملکرد و اجزای عملکرد کنجد (Sesamum indicum L.). تحقیقات کشاورزی، 2 (1): 1-9.
سجادی‌نیک، ر.، یدوی، ع. ر.، بلوچی، ح. ر. و فرجی، ه. 1390. مقایسه تأثیر کودهای شیمیایی (اوره)، آلی (ورمی‌کمپوست) و زیستی (نیتروکسین) بر عملکرد کمی و کیفی کنجد (Sesamum indicum L.). دانش کشاورزی و تولید پایدار، 21 (2): 101-87.
گلباشی، م.، مصطفوی، خ. و چوکان، ر. 1391. بررسی پاسخ به تنش خشکی و ارزیابی هیبریدهای جدید ذرت دانه‌ای با استفاده از روش‌های چندمتغیره آماری. زراعت و اصلاح نباتات، 7 (2): 32-13.
مصطفوی، م. ج. 1393. تأثیر کودهای شیمیایی و بیولوژیک بر فنولوژی و عملکرد کمی و کیفی کنجد (Sesamum indicum L.) در شرایط اقلیمی مشهد. پایان‌نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه فردوسی مشهد، 100 صفحه.
مصطفوی، م. ج.، نصیری‌محلاتی، م. و کوچکی، ع. 1393. کاربرد آنالیز مسیر جهت تحلیل عملکرد کنجد (Sesamum indicum L.). مجموعه مقالات دومین همایش ملی گیاهان دارویی و کشاورزی پایدار، 1 شهریور، همدان، صفحات 181-188.
مطیعی، م. م. و خیاط، م. 1390. ارزیابی روابط فیزیولوژیکی منبع- مخزن گیاه برنج در اقلیم گرم و خشک خوزستان. اولین همایش ملی راهبردهای دستیابی به کشاورزی پایدار، 5 و 6 خرداد، اهواز، صفحات 6-1.
مکی‌زاده تفتی، م.، چایی چی، م.ر.، نصراله زاده، ص. و خاوازی، ک. 1391. اثر کاربرد منابع مختلف نیتروژن بر خصوصیات کمی و کیفی گیاه مرزه (Satureja hortensis L.). فصلنامة علمی-پژوهشی تحقیقات گیاهان دارویی و معطر ایران، 28 (2): 330-341.
Almedeij, J. 2012. Modeling Pan Evaporation for Kuwait by Multiple Linear Regression. The Scientific World Journal, 9: 10-11.
Barea, J. M., Pozo, M. J., Azcon, R. and Azcon-Aguilar, C., 2005. Microbial co-operation in the rhizosphere. Journal of Experimental Botany, 56: 1761-1778.
Fraser, J. and Eaton, G. W. 1983. Application of yield component analysis to crop research. Field Crop, 39: 787-797.
Hameeda, B., Rupela, O. P., Reddy, G. and Satyavani, K. 2006. Application of plant growth-promoting bacteria associated with composts and macrofauna for growth promotion of pearl millet (Pennisetum glaucum L.). Biology and Fertility of Soils, 44: 260-266.
Kang, M. H., Choi, J. S. and Ha, T. Y. 2003. Chemical properties of sesame seed cultivated in Korea and China. Food Science and Biotechnology, 12 (6): 621-624.
Kizilkaya, R. 2008. Yield response and nitrogen concentrations of spring wheat (Triticum aestivum) inoculated with Azotobacter chroococcum strains. Ecological Engineering, 33: 150-156.
Machikowa, T. and Laosuwan, P. 2011. Path coefficient analysis for yield of early maturing soybean. Songklanakarin Journal of Science and Technology, 33 (4): 365-368.
Martin, X. M., Sumathi C. S. and Kannan V. R. 2011. Influence of agrochemicals and Azotobacter sp. application on soil fertility in relation to maize growth under nursery conditions. EurAsian Journal of BioSciences, 5: 19-28.
Mokhtassi Bidgoli, A., Akbari, G. A., Mirhadi, M. J., Zand, E. and Soufizadeh, S. 2006. Path analysis of the relationships between seed yield and some morphological and phenological traits in safflower (Carthamus tinctorius L.). Euphytica, 148: 261-268.
Rosalind, A. B., McNew, R. W., Vories, E. D., Keisling, T. C. and Purcell, L. C. 2001. Path analyses of population density effects on short-season soybean yield. Agronomy Journal, 93: 187-195.
Salem, M., Tahir, M. H. N., Kabir, R., Javid, M. and Shazad, K. 2002. Interrelationships and path analysis of yield attributes in chickpea (Cicer arietinum L.). International Journal of Agricultural and Biological Engineering, 4: 404-406.
Samonte, S. P. P. B., Wilson, L. T. and McClung, A. M. 1998. Path analysis of yield and yield-related traits of fifteen diverse rice genotypes. Crop Science, 38: 1130-1136.
Singh, A. J. and Byerlee, D. 1990. Relative variability in wheat yields across countries and over time. Journal of Agricultural Economics, 1: 30-32.
Yucel, D. O., Anlarsal, A. E. and Yucel, C. 2006. Genetic variability, correlation and path analysis of yield and yield components in chickpea (Cicer arietinum L.). Turkish Journal of Agriculture and Forestry, 30: 183-188.
دوفصلنامه فنآوری تولیدات گیاهی
دوره 10، شماره 2
آذر 1397
صفحه 145-156

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار