بررسی کمّیت و کیفیت ترکیبات اسانس چهار گونه بومادران (Achillea spp.)

نوع مقاله : مقاله کوتاه پژوهشی

نویسندگان

1 دانش‌آموخته کارشناسی ارشد، گروه گیاهان دارویی، مرکز آموزش عالی شهید باکری میاندوآب، دانشگاه ارومیه، میاندوآب، ایران

2 استادیار، گروه گیاهان دارویی، مرکز آموزش عالی شهید باکری میاندوآب، دانشگاه ارومیه، میاندوآب، ایران

چکیده

اسانس‌ها ترکیبات فراری هستند که به‌عنوان متابولیت ثانویه در گیاهان دارویی ساخته می‌شوند. جنس Achillea یکی از گیاهان مهم دارویی تیره کاسنی می‌باشد که اسانس آن خاصیت ضدباکتری و ضدتورمی دارد. در این پژوهش به بررسی و مقایسه کمّیت و کیفیت ترکیبات اسانس چهار گونه بومادران شامل بومادران کوتاه دشتی (A. wilhelmsii)، بومادران زرد و مزرعه‌روی (A. biebersteinii)، بومادران مویین (A. setacea) و بومادران بیابانی (A. tenuifolia) رویش یافته در استان آذربایجان غربی پرداخته شد. بدین منظور نمونه‌برداری از گیاهان در فصل بهار و در زمان گل‌دهی انجام گرفت و پس از خشک نمودن آن‌ها، اسانس‌گیری از سرشاخه‌های گل‌دار به روش تقطیر با آب مقطر با دستگاه کلونجر به مدت چهار ساعت انجام شد. شناسایی ترکیبات اسانس با دستگاه کروماتوگرافی گازی متصل به طیف‌نگار جرمی (GC/MS) انجام گردید. بازده اسانس بین گونه‌ها از 52/0 تا 82/0 درصد می‌باشد. درمجموع 29 ترکیب در اسانس گونه‌های موردمطالعه با میزان 57/90 تا 21/96 درصد شناسایی شد. ترکیبات کامفور، کامفن، آلفا-پینن، آلفا- ترپینئول، بتا-پینن ترکیبات غالب اسانس در همه گونه‌ها بودند. طبق این نتایج، گونه بومادران کوتاه دشتی (A. wilhelmsii) به‌دلیل داشتن درصد بالای کامفور (40/37 درصد) و بومادران زرد و مزرعه‌روی (A. biebersteinii) به دلیل داشتن درصد بالای 1و8- سینئول (51/55 درصد) می‌توانند در صنایع دارویی، غذایی، عطرسازی و برنامه‌های به‌نژادی مورداستفاده قرار گیرند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Study of the Qualitative and Quantitative Assesment of Essential oil Components of Four Sepecies in Yarrow (Achillea spp.)

نویسندگان [English]

  • Kosar Taheri Boukani 1
  • Roghayeh Najafzadeh 2
1 MSc Graduated, Department of Medicinal Plants, Higher Education Center Shahid Bakeri Miyandoab, Urmia University, Miyandoab, Iran
2 Assistant Professor, Department of Medicinal Plants, Higher Education Center Shahid Bakeri Miyandoab, Urmia University, Miyandoab, Iran
چکیده [English]

Essential oils are volatile compounds that are made as secondary metabolites in medicinal plants. The genus Achillea is one of the most important medicinal plants of the Compositeae family that its essential oil has anti-bacterial and anti-inflammatory properties. In this study, the essential oil components of four different Yarrow species including (A. wilhelmsii), (A. biebersteinii), (A. setacea) and (A. tenuifolia) were evaluated in west Azarbayjan province. Plant sampling was done in the flowering stage in the spring. The essential oil was extracted from dried plants using Klevenger's for four hours and identification of essential oil components was performed by mass spectrophotometer (GC/MS) gas chromatography apparatus. Essential oil yields varied from 0.52 to 0.82%. In general, 29 components were identified in the essential oil of the studied species with amount of 90.57 to 96.21 percent. The components camphor, camphene, alpha-pinene, alpha-terpineol, beta-pinene were the dominant components in the essential oils of all species. The species of A. wilhelmsii with high levels of camphor (37.4%) and A. biebersteinii due to the high percentage of 1,8-cineol (55.51%) can be used in pharmaceutical, food and perfumery industry and breeding programs.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Secondary metabolites
  • Camphor
  • 1
  • 8-cineole
  • GC/MS

مراجع

امیدبیگی، ر. 1386. تولید و فراوری گیاهان دارویی. جلد دوم، آستان قدس رضوی، مشهد، 347 صفحه.
ایزدپناه، م.، سیدیان، س. ا. و صالحی شانجانی، پ. 1395. بررسی تنوع ریخت‌شناسی جمعیت‌های دو گونه بومادران ایران (L. nobilis  Achillea و (Achillea aleppica DC.. مجله پژوهش‌های گیاهی) مجله زیست‌شناسی ایران(، 29 (4): 716-702.
باقری، ف. و یادگاری، م. 1400. ویژگی‌های اسانس گیاه دارویی مریم‌گلی سوری  (Salvia syriaca L.)تحت‌تأثیر اقلیم و مراحل فنولوژیکی در مناطق استان چهارمحال و بختیاری. نشریه فیزیولوژی گیاهی، 16 (61): 105-94.
بی‌نوا، ص.، یاوری، ع. ل. و شکرپور، م. 1398. بررسی کمّی و کیفی اسانس اندام های مختلف گیاه دارویی مور تلخ (Salvia mirzayanii Rech. F. & Esfand.). مجله تحقیقات گیاهان دارویی و معطر ایران، 35 (6): 914-926.
طاهری، ا.، شیرزادیان خ،ر.، شریفی سیرچی، غ.، صبوری، ع. و عباس‌زاده، خ. 1394. بررسی تنوع ژنتیکی سه توده وحشی بومادران (Achillea wilhelmsii) استان هرمزگان با استفاده از صفات مورفولوژیکی. پژوهش‌های ژتنیک گیاهی، 2 (2): 82-73.
عظیمی،ر.، سفیدکن، ف.، صالحی، پ. و منفرد، ا. 1395. بررسی تنوع فیتوشیمیایی اسانس جمعیت‌های مختلف بومادران (Achillea nobilis). مجله علوم باغبانی ایران، 47 (1): 11-20.
قنبری، م.، سوری، م. ک.، امیدبیگی، ر. و هداوندی میرزایی، ح. a1393. بررسی برخی خصوصیات بوم‌شناختی، ریختی و میزان اسانس بومادران هزار برگ (Achillea millefolium) در منطقه آذربایجان‌شرقی. دوماهنامه علمی پژوهشی تحقیقات گیاهان دارویی و معطر ایران، 30 (5): 701-692.
قهرمان، ا. 1375. فلور ایران. جلد 15، مؤسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع کشور. تهران، 250 صفحه.
کاظمی‌زاده، ز.، مرادی، ا. و یوسفی، م. 1390. بررسی ترکیب‌های شیمیایی اسانس گل و برگ بومادران تماشایی (Achillea nobilis L. subsp. neilreichii) رویش یافته در استان گیلان. فصلنامه گیاهان دارویی، 10 (2): 156-162.
محمودزاده حسینی، م.، سفیدکن، ف.، صالحی شانجانی، پ. و نجفی، غ. 1394. استخراج، شناسایی و مقایسه ترکیب‌های تشکیل‌دهنده اسانس گل، برگ، ساقه و سرشاخه گل‌دار بومادران کوهستانی (Achillea vermicularis Trin.). دوماهنامه علمی- پژوهشی تحقیقات گیاهان دارویی و معطر ایران، 31 (5): 752-743.
مظفریان، و .1377 .فرهنگ نام‌های گیاهان ایران. انتشارات فرهنگ معاصر، تهران، 745 صفحه.
میراحمدی، س. ف.، حسندخت، م. ر.، سفیدکن، ف. و حسنی، م. ا. 1391. مقایسه ترکیب‌های شیمیایی اسانس بومادران زرد (Achillea biebersteinii Afan.) استان خراسان با استفاده از روش‌های آماری چند متغیره. مجله تحقیقات گیاهان دارویی ایران، 28 (1): 13-1.
هاشمی، م. م.، حسینی، ب.، حسنی، ع.، قلی‌نژاد، ر.، قوستا، ی. و سیروس‌مهر، ع. 1395. بررسی فیتوشیمیایی اسانس گیاه نوروزک (Salvia leriifolia Benth.) در مراحل مختلف رشد و رویشگاه‌های طبیعی و گلخانه‌ای. اکوفیتوشیمی گیاهان دارویی، 4 (3): 67-78.
یاوری، ع. ل. 1400. بررسی تنوع فیتوشیمیایی ترکیبات اسانس گونه دارویی Salvia sharifii Rech. f. & Esfand. در رویشگاه‌های مختلف استان هرمزگان. فصلنامه اکوفیتوشیمی گیاهان دارویی، 36 (9): 33-47.
Azizi, M., Chizzola, R., Ghani, A. and Oroojalian, F. 2010. Composition at different developmentu. Stages of the essential oil of four Achillea species grown in Iran. Natural Product Communications, 5 (2): 283-290.
British Pharmacopoeia. 1988. British Pharmacopoeia, Vol. 2. Her Majesty's Stationery Office, London.
Cernaj, P., Liptakova, H., Mohr, G., Repeak, M. and Honcariv, R. 1983. Variability of the content and composition of essential oil duringontogensis of Achillea collina Becker. Herba Hungarica, 22: 21-27.
Dhar, P., Chan, P., Cohen, D. T., Khawam, F., Gibbons, S., Snyder-Leiby, T., Dickstein, E., Rai, PK. and Watal, G. 2014. Synthesis, antimicrobial evaluation, and structure activity relationship of α-pinene derivatives. Journal of Agricultural Food Chemistry, 62 (16): 3548-3552.
Gudaityte, O. and Venskutonis, P. R. 2007. Chemotypes of Achillea millefolium transferred from 14 different locations in Lithuania to the controlled environment. Biochemical Systematics and Ecology, 35 (9): 582-592.
Kordali, S., Kotan, R., Mavi, A., Cakir, A., Ala, A. and Yildirim, A. 2005. Determination of the chemical composition and antioxidant activity of the essential oil of Artemisia dracunculus and of the antifungal and antibacterial activities of Turkish Artemisia absinthium, A. dracunculus, Artemisia santonicum, and Artemisia spicigera essential oils. Journal of Agricultural and Food Chemistry, 53: 9452-9458.
Majdjabari, T., Rustaiyan, A. and Vatan Puor, H. 2003. Study the ingredients of in essential oil. Tanacetum khorassanicum (Krasch.) Parsa. Journal of Medicinal Plants, 6: 15-20.
Mohammadi, N., Ghasemi, A., Aghabarari, B. and Hamehi, B. 2016. Essential oil mixtures, anti-bacterial and antioxidant activity of essential oil of Nigella sativa L. different ecotypes in different habitats Iran. Eco-phyto chemical Journal of Medical Plants, 4: 58-68.
Mosayebi, M., Amin, G., Arzanivand, H., Maleki, M. and Shafaghat, A. 2008. Effect of habitat on essential oil of Achillea filipendulina L. in Iran, Asian. Journal of Plant Sciences, 7(8): 779-781.
Motel, O., Ochir, G. and Kubeczka, K. H. 1990. Composition of Achillea asiatica Serg. essential oil. Flavour and Fragrance Journal, 5 (3): 153-155.
Pushpangadan, P. 2006. Important Indian Medicinal Plants of Global. International Conclave on Traditional Medicine. AYUSH. New Delhi, 298-287p.
Rahimmalek, M., Sayed Tabatabaei, B. E., Etemadi, N., Goli, S. A. H., Arzani, A. and Zeinali, H. 2009. Essential oil variation among and within six Achillea species transferred from different ecological regions in Iran to the field conditions. Industrial Crops and Products, 29: 348-355.
Shafizadeh, F. 2002. Lorestan’s Medical Plants. 1st ed. Iran: Publication Lorestan University of Medical Science-Hayan. Iran, 42-43p.
Siddiqui, M. H., Oad, F. C. and Jmaro, M. G. H. 2006. Emergence and nitrogen use efficiency of maize under different tillage operation and fertility levels. Asian Journal of plant Sciences, 5 (3): 508-510.
Tabanca, N., Demirci, B., Gürbüz, I., Demirci, F., Becnel, J. J., Wedge, D. E. and Başer, K. H. 2011. Essential oil composition of five collections of Achillea biebersteinii from central Turkey and their antifungal and insecticidal activity. Natural Product Communications, 6 (5): 701-706.
Tetenyi, P. 2002. Chemical variation (chemodifferentiation) in medicinal and aromatic plant. Acta Horticulturae, 576: 15-23.
دوفصلنامه فنآوری تولیدات گیاهی
دوره 14، شماره 2
اسفند 1401
صفحه 135-143

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار